Kỹ thuật trồng cà chua từ A-Z cho người mới bắt đầu

Giới thiệu chung

Cà chua (Solanum lycopersicum L.) là loại cây trồng thuộc họ Cà (Solanaceae), có giá trị dinh dưỡng và kinh tế cao. Đây là loại rau ăn quả phổ biến, có thể trồng được ở nhiều vùng khí hậu khác nhau trong cả nước. Cây cà chua dễ thích nghi, thời gian sinh trưởng ngắn, cho thu hoạch sớm và có thể trồng luân canh, xen canh với nhiều loại cây trồng khác.

Kỹ thuật trồng cà chua truyền thống – tức trồng trên đất ngoài trời – hiện vẫn là phương pháp phổ biến nhất tại các vùng sản xuất rau màu trên cả nước. Phương pháp này tận dụng được điều kiện tự nhiên, dễ triển khai trên diện rộng, phù hợp với hộ nông dân canh tác nhỏ lẻ hoặc các trang trại không đầu tư nhà màng, nhà lưới.

So với kỹ thuật trồng cà chua trong giá thể hoặc trong nhà màng (xem chi tiết tại bài viết kỹ thuật trồng cà chua trong giá thể), phương pháp truyền thống có chi phí đầu tư ban đầu thấp hơn, nhưng cần chú trọng đúng quy trình kỹ thuật để đạt hiệu quả năng suất và hạn chế sâu bệnh.

Thời vụ trồng cà chua theo vùng miền

Cà chua là cây ưa khí hậu mát, thích hợp trồng trong mùa khô hoặc vụ đông. Nhiệt độ thích hợp từ 20–28°C, không chịu được úng kéo dài hay nhiệt độ >35°C trong thời gian dài.

Miền Bắc:

• Vụ chính (Đông Xuân): Gieo tháng 10–11, trồng tháng 11–12, thu từ tháng 2–3.

• Vụ Hè Thu: Gieo tháng 6–7, trồng tháng 7–8, thu tháng 9–10. Cần chọn giống chịu nhiệt.

Miền Trung:

• Có thể trồng quanh năm ở khu vực có đất cao, thoát nước tốt.

  • Vụ Xuân Hè: Gieo tháng 1–2, trồng tháng 2–3.

  • Vụ Thu Đông: Gieo tháng 8–9, trồng tháng 9–10.

Miền Nam:

• Vụ Đông Xuân (chính vụ): Gieo từ tháng 11–12, thu vào dịp Tết và sau Tết.

• Vụ Mưa: Cần làm luống cao, phủ nilon và chọn giống có khả năng chịu úng, chịu bệnh tốt (Savior, VL2004…).

📌 Lưu ý: Tại vùng có điều kiện khí hậu không thuận lợi, nên sử dụng nhà lưới đơn giản, lưới chắn côn trùng hoặc phun chế phẩm sinh học định kỳ để phòng bệnh trong mùa mưa.

Chọn giống cà chua phù hợp

Việc lựa chọn giống phù hợp với điều kiện khí hậu, mùa vụ và mục đích sản xuất sẽ giúp tăng năng suất, giảm sâu bệnh và đảm bảo chất lượng quả.

Dưới đây là các giống cà chua lai F1 được khuyến nghị cho mô hình trồng truyền thống tại Việt Nam hiện nay:

Gợi ý chọn giống theo mùa:

• Vụ Đông Xuân (mát mẻ): TN 05, Perfect 8

• Vụ Hè Thu, mùa mưa: Savior, VL2004

• Vụ trái vụ: Ưu tiên giống ghép gốc cà dại hoặc giống nhập khẩu có khả năng chịu nhiệt – chống bệnh xoăn lá virus, héo xanh vi khuẩn.

Lưu ý khi mua giống:

• Chọn hạt giống từ nhà phân phối uy tín như Trang Nông, Hachi, Vinaseed, Pacific Seeds.

• Không dùng hạt giống để lại từ vụ trước vì tỷ lệ nảy mầm và độ thuần giảm.

Chuẩn bị đất trồng cà chua

Cà chua là cây có rễ ăn nông, yêu cầu đất tơi xốp, thoát nước tốt, giàu dinh dưỡng, độ pH thích hợp từ 6,0 – 6,5. Đất quá chua (pH < 5,5) hoặc đất quá kiềm đều làm cây khó hấp thu dinh dưỡng và dễ nhiễm bệnh.

Các loại đất phù hợp

•  Đất phù sa nhẹ

  • Đặc điểm: Là loại đất giàu dinh dưỡng, kết cấu tơi xốp, giữ ẩm vừa phải và thoát nước tốt. Đây là loại đất lý tưởng để trồng cà chua, đặc biệt tại các vùng ven sông như đồng bằng Bắc Bộ, Nam Bộ.

  • Thường chứa:

    • Kali (K): Giúp quả chắc, tăng độ ngọt.

    • Photpho (P): Kích thích ra rễ và ra hoa sớm.

    • Canxi (Ca): Cân bằng pH, giảm nguy cơ nấm bệnh ở rễ.

    • Vi sinh vật hữu ích: giúp phân hủy chất hữu cơ nhanh và tăng hấp thu dinh dưỡng.

  • Thiếu hoặc cần bổ sung thêm:

    • Chất hữu cơ: Do đất canh tác lâu năm dễ bạc màu, cần bổ sung bằng phân chuồng hoai, phân trùn quế hoặc rơm mục.

    • Magie (Mg): Nếu trồng nhiều năm liên tiếp, có thể thiếu – cần bổ sung qua vôi dolomite hoặc phân bón lá chứa Mg.

  Đất thịt pha cát

  • Đặc điểm: Phân bố phổ biến ở vùng đồi trung du và một số khu vực cát pha miền Trung. Có khả năng thoát nước tốt, dễ canh tác nhưng thường nghèo dinh dưỡng hơn phù sa.

  • Thường chứa:

    • Silic (Si): Tăng sức đề kháng của cây, giúp thân lá cứng cáp.

    • Photpho (P): Mức độ trung bình.

    • Canxi (Ca): Khá sẵn trong môi trường đất cát pha.

  • Thiếu hoặc cần bổ sung thêm:

    • Đạm (N), Kali (K): Hàm lượng thấp, cần bổ sung phân NPK hoặc phân hữu cơ khoáng.

    • Chất mùn: Rất thấp – nên trộn thêm tro trấu, phân bò hoai, xơ dừa ủ để tăng khả năng giữ ẩm và độ phì nhiêu.

    • Lưu huỳnh (S) và vi lượng (Zn, B): dễ bị rửa trôi → có thể bổ sung qua phân bón lá.

  Đất đỏ bazan

  • Đặc điểm: Thường gặp tại Tây Nguyên và Đông Nam Bộ. Có kết cấu chắc, giữ nước tốt, giàu khoáng nhưng hay bị chua. Trồng cà chua trong loại đất này cần cải tạo đúng cách để đạt hiệu quả cao.

  • Thường chứa:

    • Sắt (Fe), Mangan (Mn), Kali (K): rất dồi dào, giúp tăng hương vị và màu quả.

    • Photpho (P): thường ở mức trung bình – tốt cho phát triển rễ.

    • Magie (Mg): hỗ trợ quang hợp tốt.

  • Thiếu hoặc cần bổ sung thêm:

    • Canxi (Ca): đất bazan có tính chua, thiếu Ca → cần bón vôi để trung hòa pH và bổ sung Canxi.

    • Chất hữu cơ: tuy giàu khoáng nhưng thường ít mùn – nên bón phân chuồng hoai, vỏ cà phê ủ, rơm mục để cải thiện kết cấu đất.

    • Lưu huỳnh (S), Kẽm (Zn): dễ bị khóa trong đất chua – nên bổ sung theo khuyến cáo từng vùng.

Kỹ thuật làm đất

• Cày bừa kỹ 2–3 lần, làm sạch cỏ dại và tàn dư cây trồng vụ trước.

• Phơi ải 7–10 ngày, đặc biệt ở vùng đất có tiền sử sâu bệnh.

• Lên luống cao 20–30 cm, mặt luống rộng 1,0–1,2m, rãnh thoát nước 25–30 cm.

• Bón vôi 30–50 kg/1000 m² để khử chua và tiêu diệt mầm bệnh trong đất. Nên bón vôi trước phân chuồng 5–7 ngày.

• Bón lót toàn bộ phân chuồng hoai mục, phân lân, tro trấu, kết hợp Trichoderma nếu có điều kiện.

• Vùng thấp trũng, mưa nhiều nên phủ rơm khô hoặc nilon nông nghiệp để hạn chế cỏ và úng rễ.

Gieo hạt và ươm cây con

Để đảm bảo tỷ lệ sống cao và cây phát triển đồng đều, nên ươm cây con trong bầu hoặc khay ươm trước khi trồng ra ruộng.

Xử lý hạt giống

• Ngâm hạt giống vào nước ấm 2 sôi – 3 lạnh (khoảng 50°C) trong 2–4 giờ.

• Ủ hạt trong khăn ẩm từ 24–36 giờ cho đến khi nứt nanh thì đem gieo.

📌 Hạt giống xử lý bằng thuốc kháng nấm sẵn (FS) thì không cần ngâm.

Gieo hạt

• Dùng khay xốp ươm hạt hoặc túi bầu nilon chứa hỗn hợp giá thể: đất mùn + phân trùn quế hoặc sơ dừa hoai + tro trấu.

• Gieo mỗi hạt vào một hốc, lấp một lớp đất mỏng 0,5–1 cm.

• Tưới phun sương nhẹ sau khi gieo, đặt nơi thoáng mát có mái che, tránh mưa tạt trực tiếp.

Chăm sóc cây con

• Tưới nước mỗi sáng sớm, tránh tưới buổi tối.

• Tăng cường ánh sáng khi cây bắt đầu nhú lá thật.

• Có thể bón phân pha loãng (1%) NPK 20-20-15 sau 10 ngày gieo để thúc mầm phát triển mạnh.

• Phun nấm Trichoderma hoặc thuốc phòng nấm Pythium, Rhizoctonia nếu thấy cây úng cổ rễ.

✅ Thời gian ươm cây: Khoảng 18–22 ngày, khi cây có 4–5 lá thật và cao 10–15 cm, rễ phát triển mạnh, không sâu bệnh thì đem trồng ra ruộng.

Kỹ thuật trồng cây con ra ruộng

Sau khi cây cà chua đạt từ 18–22 ngày tuổi, có 4–5 lá thật và bộ rễ phát triển tốt thì có thể đem trồng ra ruộng.

Mật độ và khoảng cách trồng (tùy theo giống)

• Hàng cách hàng: 60–80 cm

• Cây cách cây: 40–50 cm

• Có thể trồng so le hoặc 2 hàng trên một luống để tiết kiệm diện tích.

Thời điểm trồng

• Nên trồng vào buổi chiều mát (sau 15h) để cây không bị sốc nhiệt.

• Nếu trời nắng nóng, nên che tạm bằng lưới che nắng 50% trong 2–3 ngày đầu sau trồng.

Cách trồng đúng kỹ thuật để cây bén rễ nhanh

• Xé nhẹ túi bầu hoặc lấy cây ra khỏi khay, giữ nguyên bầu đất.

• Đặt cây thẳng đứng, sao cho mặt bầu ngang với mặt luống.

• Lấp đất ngang cổ rễ, không lấp sâu quá gây nghẹt rễ.

• Nén nhẹ gốc, không ấn quá mạnh gây gãy rễ.

• Tưới nước ngay sau trồng, có thể tưới thêm humic hoặc vitamin B1 để kích thích ra rễ.

📌 Lưu ý: Trong 5–7 ngày đầu sau trồng, nên duy trì độ ẩm ổn định, tránh khô hạn hoặc mưa lớn gây thối gốc.

Bón phân và tưới nước theo từng giai đoạn

Cà chua là cây lấy quả, nhu cầu dinh dưỡng cao và liên tục trong suốt thời gian sinh trưởng. Cần kết hợp bón lót – bón thúc theo từng giai đoạn để cây phát triển cân đối, đậu trái tốt.

Bón lót trước trồng (1000 m²):

✅ Cách bón: Trộn đều vào đất khi lên luống hoặc rạch hàng trước trồng.

Bón thúc (chia 3–4 lần)

📌 Có thể kết hợp phân hữu cơ sinh học, phân vi sinh hoặc phân bón qua lá để tăng hiệu quả.

Tưới nước đúng cách

• Sau trồng 1–2 tuần: Tưới mỗi ngày 1 lần vào sáng sớm hoặc chiều mát.

• Giai đoạn sinh trưởng mạnh và ra hoa: Duy trì 1–2 ngày/lần, giữ đất ẩm đều.

• Giai đoạn đậu quả – thu hoạch: Tưới cách ngày, tránh tưới quá nhiều làm quả nứt.

❌ Không nên tưới sau 17h để tránh ẩm lâu trong đêm → gây nấm bệnh.
✅ Tốt nhất: Sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt hoặc tưới rãnh để tiết kiệm công và hạn chế úng gốc.

Chăm sóc, làm giàn, tỉa cành

Cà chua là cây thân mềm, thân bò hoặc leo nếu không có giàn. Đồng thời, tán lá dày, dễ bị đổ ngã, gãy thân nếu không chăm sóc đúng cách. Việc làm giàn và tỉa cành giúp cây thông thoáng, hạn chế sâu bệnh, tăng đậu quả và nâng cao chất lượng trái.

Làm giàn cho cây cà chua

Việc làm giàn giúp cây cà chua phát triển theo chiều đứng, tránh đổ ngã, hạn chế sâu bệnh và tăng năng suất trái. Dưới đây là 3 kiểu giàn đơn giản, dễ thi công và phù hợp với nhiều quy mô canh tác:

Giàn hình trụ

• Cách làm: Dùng lưới thép mắt cáo, lưới B40 hoặc 5–6 cọc tre cắm vòng quanh gốc cây, buộc chụm đỉnh tạo thành hình trụ hoặc hình nón đứng.

• Ưu điểm: Giữ cây vững chắc, cho quả tỏa đều quanh trụ, phù hợp trồng trong chậu hoặc luống nhỏ.

• Ứng dụng: Rất thích hợp cho hộ gia đình, vườn sân thượng, hoặc khu vực có gió mạnh.

Giàn kiểu trồng bầu bí (giàn ngang)

• Cách làm: Dựng 4 trụ góc cao 1,8–2m, căng dây hoặc lưới phía trên để tạo mặt phẳng ngang như giàn bầu bí.

• Để thân cà chua leo lên, tỏa tán ra giàn ngang phía trên.

• Ưu điểm: Tạo bóng mát tự nhiên, thuận tiện thu hoạch, quả không chạm đất → hạn chế hư hỏng.

• Ứng dụng: Phù hợp trồng cà chua bi, mô hình du lịch nông nghiệp, hoặc hộ có diện tích vừa phải, muốn tạo thẩm mỹ cho khu vườn.

Giàn đứng

• Cách làm: Cắm cọc đơn cao 1,5–2m gần mỗi gốc cây, dùng dây mềm hoặc dây dù buộc thân cây xoắn quanh cọc theo chiều cao.

• Có thể dùng dây treo từ mái nhà lưới hoặc khung tre dọc hàng luống để tiết kiệm cọc.

• Ưu điểm: Thi công nhanh, tốn ít nguyên liệu, dễ áp dụng trong sản xuất đại trà.

• Ứng dụng: Rất phù hợp với các giống sinh trưởng vô hạn như Perfect 8, VL2004, hoặc mô hình trồng cà chua ngoài trời quy mô lớn.

📌 Lưu ý chung khi làm giàn:

• Làm giàn trước khi cây đạt chiều cao 25–30 cm hoặc ra chùm hoa đầu tiên.

• Dây buộc phải mềm, không siết chặt để tránh làm tổn thương thân.

• Kiểm tra và gia cố định kỳ, nhất là sau mưa to, gió lớn.

Tỉa chồi, bấm ngọn, vệ sinh gốc

• Tỉa chồi nách (chồi phụ): Thực hiện định kỳ 7–10 ngày/lần, chỉ giữ lại 1–2 thân chính để nuôi quả.

  • Tỉa vào sáng sớm, dùng dao kéo sạch.

  • Không tỉa quá nhiều một lần để tránh sốc cây.

• Bấm ngọn: Khi cây có 4–5 chùm hoa chính, bấm ngọn để tập trung dinh dưỡng nuôi quả → hạn chế cây vươn dài lãng phí.

• Vệ sinh gốc:

  • Tỉa bỏ lá già, lá sát mặt đất, giúp gốc thông thoáng, giảm độ ẩm – hạn chế bệnh do nấm.

  • Phủ gốc bằng rơm hoặc nilon để giữ ẩm và ngăn cỏ dại.

Làm cỏ và xới gốc

• Làm cỏ: 2–3 lần/vụ, kết hợp xới gốc nhẹ nhàng.

• Xới đất: Sau mưa hoặc khi đất nén chặt, giúp thoáng khí vùng rễ, ngăn úng – chỉ xới nhẹ, tránh làm đứt rễ.

✅ Lưu ý: Không xới khi cây ra hoa rộ hoặc trời nắng gắt. Tốt nhất nên xới sau khi tưới nhẹ hoặc trời râm.

Sâu xanh trên cây cà chua

Cà chua là cây dễ nhiễm nhiều loại sâu bệnh, nhất là trong mùa mưa hoặc vụ hè. Cần theo dõi thường xuyên, phòng bệnh sớm bằng biện pháp canh tác và ưu tiên sinh học.

Bệnh hại phổ biến

Tên bệnh	Triệu chứng	Cách xử lý
Héo xanh vi khuẩn	Cây đột ngột héo rũ cả ngày lẫn đêm, rễ nâu, thân có chất nhờn	Nhổ bỏ cây bệnh, bón vôi, luân canh cây khác họ
Sương mai	Vết đốm xanh vàng dưới lá, mặt dưới có lớp phấn trắng	Phun Nano bạc, Ridomil, giữ gốc khô ráo
Mốc sương	Lá xoăn, đốm nâu đen lan nhanh, cây chết hàng loạt	Phòng bằng thuốc gốc đồng, kiểm soát ẩm độ
Virus xoăn lá	Lá ngọn xoăn lại, cây lùn, quả nhỏ	Diệt bọ phấn truyền bệnh, chọn giống kháng, không dùng cây bệnh làm giống

✅ Phòng bệnh chủ động:

• Không tưới nước lên lá

• Luân canh với cây khác họ (bắp, đậu…)

• Sử dụng giống kháng bệnh

• Trồng giãn, tỉa lá thông thoáng

Sâu hại chính

Sâu hại	Tác hại	Biện pháp sinh học ưu tiên
Sâu xanh	Ăn lá, đục quả, gây thối quả	Phun Abamectin, Neem oil, đặt bẫy đèn
Bọ phấn trắng	Truyền virus xoăn lá, chích hút	Dùng bẫy vàng, phun dầu khoáng, Beauveria bassiana
Sâu đục quả	Gây lỗ thủng, tạo điều kiện cho nấm thối quả	Bao quả bằng túi giấy, thu dọn quả rụng, luân canh vụ

📌 Ưu tiên phun thuốc sinh học, chế phẩm vi sinh hoặc thảo mộc (gừng, tỏi, ớt) ở giai đoạn ra hoa để tránh tồn dư thuốc BVTV.

Thu hoạch và bảo quản cà chua

Khi nào nên thu hoạch

• Cà chua thường bắt đầu thu sau 60–80 ngày kể từ khi trồng, tùy giống.

• Thu khi quả chuyển màu đỏ hồng (gọi là chín tới) – vỏ căng, cuống còn xanh.

• Không nên để quá chín trên cây vì dễ nứt hoặc rụng.

Cách hái đúng

• Hái vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng gắt.

• Dùng tay ngắt nhẹ cuống hoặc dùng kéo cắt, không để cuống dài gây dập quả khác.

• Hái từng quả hoặc từng chùm tùy mục đích bảo quản/vận chuyển.

Mẹo bảo quản sau thu hoạch

❌ Không rửa cà chua trước khi bảo quản.
❌ Không để cà chua sống chung với khoai tây hoặc chuối chín – dễ làm hư nhanh.

Câu hỏi thường gặp khi trồng cà chua

Trồng cà chua bao lâu thì thu hoạch?

Cà chua thường bắt đầu thu hoạch sau 60–80 ngày kể từ khi gieo hạt, tùy theo giống và điều kiện chăm sóc. Với giống lai F1, thời gian có thể rút ngắn còn 55–65 ngày.

Cà chua chịu được nhiệt độ bao nhiêu?

Cà chua sinh trưởng tốt nhất ở nhiệt độ 20–28°C. Trên 35°C hoặc dưới 15°C cây sẽ kém phát triển, giảm đậu trái. Do đó, cần tránh trồng cà chua vào mùa quá lạnh (miền Bắc tháng 12–1) hoặc quá nóng (tháng 5–6 ở miền Nam).

1 sào (1000 m²) trồng được bao nhiêu cây cà chua?

Tùy giống và khoảng cách trồng:

• Giống hữu hạn (TN 05, Savior): khoảng 27.000–30.000 cây/ha ⇒ 2.700–3.000 cây/sào

• Giống vô hạn (Perfect 8, VL2004): 20.000–25.000 cây/ha ⇒ 2.000–2.500 cây/sào

Giàn cà chua cao bao nhiêu là phù hợp?

Chiều cao giàn cà chua thường từ 1,5 – 2,0 mét, tùy vào giống:

• Giống vô hạn: cần giàn cao ≥ 1,8m

• Giống hữu hạn: có thể dùng giàn thấp 1,2–1,5m hoặc cọc đứng

Cà chua ra quả vào tháng mấy?

• Miền Bắc: Trồng vụ Đông Xuân (tháng 10–11), cây ra hoa vào tháng 12 – tháng 1, cho quả từ tháng 1 – tháng 3.

• Miền Nam: Trồng quanh năm, nhưng vụ chính Đông Xuân cho quả từ tháng 2 – tháng 4.

Cây cà chua sống được bao lâu?

Cà chua là cây trồng ngắn ngày, chu kỳ sinh trưởng thường 3 – 4 tháng. Nếu chăm sóc tốt, một cây cà chua có thể cho 3–5 lứa quả, sau đó suy kiệt và cần thay thế.

Cà chua vô hạn là gì?

Giống cà chua vô hạn là loại có thân leo, phát triển liên tục nếu không bấm ngọn. Cần làm giàn cao và thường xuyên tỉa cành, nhưng cho năng suất cao hơn và kéo dài thời gian thu hoạch.

Trồng cà chua ở miền Bắc vào tháng mấy?

Vụ chính là Đông Xuân, gieo từ tháng 10 – 11, trồng ra ruộng vào cuối tháng 11 – đầu tháng 12, thu hoạch vào tháng 2 – 3 năm sau.

Kết luận

Trồng cà chua theo phương pháp truyền thống trên đất tự nhiên là mô hình quen thuộc với nông dân nhiều vùng. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả kinh tế cao, hạn chế sâu bệnh và kéo dài thời gian thu, người trồng cần nắm vững quy trình kỹ thuật từ khâu chọn giống – làm đất – chăm sóc – đến thu hoạch.

Việc làm giàn đúng kiểu, bón phân theo giai đoạn, tỉa cành hợp lý và phòng trừ sinh học sẽ giúp cây phát triển bền vững, cho quả đều – đẹp – ít hư hỏng.

Hy vọng bài viết này sẽ trở thành tài liệu tham khảo thực tế và dễ áp dụng cho bà con nông dân, hộ gia đình và những ai muốn trồng cà chua theo hướng an toàn, hiệu quả và bền vững.

Nguồn tham khảo:

https://sonnptnt.hanoi.gov.vn/ – Sở nông nghiệp và phát triển nông thôn TP Hà Nội

http://khuyennong.lamdong.gov.vn – Trung Tâm khuyến nông Tỉnh Lâm Đồng

https://khuyennong.hagiang.gov.vn – Trung tâm khuyến nông tỉnh Hà Giang

https://phanbonquocgia.gov.vn/ – TRUNG TÂM KHẢO KIỂM NGHIỆM PHÂN BÓN QUỐC GIA